- Τον Δεκέμβριο του 2022, πραγματοποιήθηκε μια Ημερίδα με θέμα τον Αθλητισμό, την Διαπαιδαγώγηση και τα Συναισθήματα στο Πολιτιστικό Κέντρο Ιωάννης Ζίγδης στη Λίνδο. Διοργανωτές ήταν οι υπεύθυνοι της Ακαδημίας Ποδοσφαίρου του Κλεόβουλου Λίνδου, κος Δημήτρης Καραγιάννης και κος Φίλιππος Σταματέλλος, καθώς και ο προπονητής του ποδοσφαίρου κος Δημήτρης Δογιάμας. Αν και σκοπός μου ήταν αρχικά μια ομιλία όπου θα ανέλυα τα παραπάνω θέματα, καταλήξαμε να κάνουμε μια εποικοδομητική ανοιχτή συζήτηση με τους γονείς των παιδιών της Ακαδημίας, και όχι μόνο, παραθέτοντας κοινούς προβληματισμούς σχετικά με τα παιδιά μας. Η ημερίδα αυτή έδωσε το έναυσμα για τη δημιουργία λίγους μήνες μετά της Σχολής Γονέων στο Δημοτικό Σχολείο Λίνδου.
Την ομιλία, όπως αρχικά την είχα προετοιμάσει, σας την παρουσιάζω στη συνέχεια, κι εύχομαι η ανάγνωση της να φέρει κι άλλο προβληματισμό και έμπνευση για συζήτηση πάνω στα τόσο ενδιαφέροντα ζητήματα του Αθλητισμού, τη Διαπαιδαγώγησης και των Συναισθημάτων των παιδιών.
“Καλησπέρα σε όλους και όλες. Για όσους δεν με γνωρίζουν ονομάζομαι Άννυ και είμαι ψυχολόγος. Είμαι επίσης μαμά και τα δύο μου παιδιά πηγαίνουν ποδόσφαιρο στην ομάδα του Κλεοβούλου στη Λίνδο. Η ενασχόληση μου επαγγελματικά είναι κυρίως με ενήλικες, γι’αυτό και σήμερα θα σας μιλήσω για τα παιδιά, αλλά κυρίως μέσα από τα δικά μας μάτια, των μεγάλων δηλαδή. Έχω χωρίσει την σημερινή ομιλία- συζήτηση, σε τρεις ενότητες, όπως αναγράφεται στην αφίσα μας: ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ- ΔΙΑΠΑΙΔΑΓΩΓΗΣΗ- ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ. Στο πρώτο κομμάτι θα χρειαστώ τη βοήθεια του προπονητή μα, στο δεύτερο τη δική σας και στο τρίτο θα προσπαθήσω να σας μεταδώσω λίγο τον τρόπο με τον οποίο χρησιμοποιούμε οι ψυχοθεραπευτές τα συναισθήματα, για τη θεραπεία του ατόμου.
Θέλω να ευχαριστήσω την ομάδα μας, τους συντονιστές και τον προπονητή μας για την πρωτοβουλία τους αυτή. Ο κύριος Δογιάμας είναι ένας προπονητής που ενδιαφέρεται για την συναισθηματική ανάπτυξη των παιδιών πέρα από την εξέλιξη τους στο άθλημα του ποδοσφαίρου. Αυτό είναι πολύτιμο και πιστεύω ότι, κι εμείς σαν γονείς θα πρέπει να το εκμεταλλευτούμε και να αναζητάμε στα παιδιά μας συνεχώς αν χαίρονται κι απολαμβάνουν αυτό που κάνουν, όχι μόνο να το κάνουν για να ικανοποιήσουν εμάς..
Τα παιδιά μας μπορούν και συμμετέχουν στην Ακαδημία ποδοσφαίρου από τα τέσσερα τους χρόνια . Η ηλικία αυτή είναι ιδανική για να καλλιεργήσουμε στο παιδί την ομαδικότητα, την κοινωνικοποίηση και την πειθαρχία. Όταν το εντάσσουμε στην ομάδα, το παιδί αυτόματα μαθαίνει τον αλληλοσεβασμό, την αποδοχή στη διαφορετικότητα και την έννοια της συνεργασίας. Ο Αθλητισμός, ειδικά τα ομαδικά αθλήματα πρέπει να εμπεριέχουν τις παραπάνω έννοιες. Η κοινωνικοποίηση έρχεται με την ένταξη στην ομάδα. Η ανάγκη να ανήκω είναι καθολική και πανανθρώπινη και η υγιής αντίληψη του ανήκω, περιλαμβάνει την έννοια της φιλίας, της συντροφικότητας και του μαζί. Θυμάμαι τον γιό μου όταν πρωτοξεκίνησε προπόνηση και την επόμενη μέρα στο σχολείο η δασκάλα ανέφερε σε εμάς τους γονείς ότι τα παιδιά μας μιλούσαν όλη την ώρα για την προπόνηση που θα έχουν, την ώρα που θα πάνε, ποιους θα συναντήσουν κλπ… Τα παιδιά βιώνουν συναισθήματα χαράς κι ικανοποίησης, γιατί μέσα από μια κοινή δραστηριότητα συναντούν συνομηλίκους, αναπτύσσουν φιλίες και γίνονται αποδεκτά. Όσον αφορά την πειθαρχία, δεν θέλω να παρεξηγηθεί σαν μια έννοια αρνητική. Τα όρια, όπως θα δούμε και παρακάτω, είναι συνώνυμα για τα παιδιά με την έννοια της αγάπης. Μέσα από τους κανόνες και το πρόγραμμα τα παιδιά καλλιεργούν την αίσθηση των ορίων, κι αυτό τους δημιουργεί ασφάλεια. Ένα από τα δυσκολότερα κομμάτια, ειδικά στις μικρότερες ηλικίες, είναι η πειθαρχία και η τήρηση των ορίων. Είναι κάτι που οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί χρειάζεται να επαναλαμβάνουν συνεχώς, αφού η επανάληψη είναι μήτηρ πάσης μαθήσεως. Η φροντίδα (γονείς προς τα παιδιά) χρειάζεται πειθαρχία, το ίδιο και η μάθηση (δάσκαλοι προς τους μαθητές).
Μια ακόμη έννοια, αλληλένδετη με τον αθλητισμό είναι η ευγενής άμιλλα, ο υγιής ανταγωνισμός. Δεν υπάρχει άθλημα χωρίς νικητή και χαμένο, χωρίς πρώτο και δεύτερο, παρ’ όλα αυτά η νίκη δεν θα πρέπει να είναι αυτοσκοπός με την έννοια ότι το παιδί δεν θα πρέπει να φτιάχνει την εικόνα του εαυτού του με βάση το αν νικά ή αν χάνει. Αυτό είναι κάτι που πάλι χρειάζεται να καλλιεργήσουμε στα παιδιά μας και θέλει υπομονή και χρόνο, καθώς τα αποτελέσματα είναι μακροπρόθεσμα, δεν θα φανούν γρήγορα. Κάποια από τα παιδιά είναι πιο ανταγωνιστικά και κάποια λιγότερο, έως καθόλου. Γνώμη μου είναι ότι στον αθλητισμό, αλλά και στη ζωή, και οι δύο περιπτώσεις, θέλουν δουλειά: το πολύ ανταγωνιστικό παιδί θα χρειαστεί να μάθει να συνεργάζεται και να χάνει, και το λιγότερο ανταγωνιστικό να μη φοβάται να αγωνίζεται, κι ίσως και να κερδίζει. Θα σας φέρω το παράδειγμα του μικρότερου μου γιού, που κατάλαβα πόσο “φοβόταν” τον ανταγωνισμό όταν ξεκίνησε ποδόσφαιρο και ήθελε στα ματς να έρχονται οι ομάδες ισοπαλία. Το ίδιο και στην τηλεόραση που του άρεσε να παρακολουθεί, ήλπιζε το σκορ να βγει ισόπαλο… Κανείς να μην χάσει, κανείς να μην κερδίσει. Με τον καιρό άρχισε να νιώθει άνετα και με το να κερδίζει και με να το χάνει, χάρη στο ότι δεν τα παράτησε αλλά ούτε και ταύτισε το ποιος είναι με βάση το τις νίκες ή τις ήττες του.
Το δεύτερο σκέλος της ομιλίας, όπου θα χρειαστώ και τη βοήθεια σας, είναι η Διαπαιδαγώγηση, σε σχέση βέβαια με το αθλητικό κομμάτι για το οποίο και βρισκόμαστε εδώ. Δύο παράγοντες που εγώ σκέφτηκα ότι μπορεί να αφορούν όλους, ή σχεδόν όλους μας, είναι τα όρια και οι προσδοκίες μας σαν γονείς. Τα όρια είναι ένα ζήτημα που απασχολεί το μεγαλύτερο ποσοστό των γονέων, είτε τείνουν να βάζουν είτε να μην βάζουν όρια στα παιδιά τους. Με τα Όρια συνδέονται η τιμωρία, οι συνέπειες, οι παραβατικές συμπεριφορές κι όσο κι αν σας φαίνεται παράξενο, η αυτοπεποίθηση!! Για να γίνω πιο συγκεκριμένη, θα σας ζητήσω να σκεφτείτε για λίγο: 1) Πόσοι από εσάς χρησιμοποιείται την αθλητική δραστηριότητα του παιδιού σας, για να τα τιμωρήσετε; “Αν δεν διαβάσεις, δεν θα πας προπόνηση”. 2) Πόσοι από εσάς την χρησιμοποιείτε σαν επιβράβευση; “Αν πας καλά και είσαι συγκεντρωμένη στην προπόνηση, θα σου αγοράσω μετά παγωτό/ θα σε αφήσω παραπάνω ώρα στο τάμπλετ κλπ”.
Ξέρω ότι η τιμωρία είναι η εύκολη λύση, τη χρησιμοποιώ συχνά κι εγώ, ακόμα πιο συχνά απειλώ ότι θα την χρησιμοποιήσω. Έχουμε μεγαλώσει έτσι και δύσκολα αλλάζουμε πεποιθήσεις και πρότυπα συμπεριφορών που προέρχονται από την παιδική μας ηλικία, μερικές φορές από την παιδική ηλικία των παππούδων μας. Θέλω όμως να σκεφτείτε το εξής: Βοηθάει η τιμωρία στο να μάθουμε να βάζουμε πραγματικά όρια; Κι επιπλέον, κατά όσο η αγάπη των παιδιών μας για το άθλημα, το οποιοδήποτε άθλημα- δραστηριότητα, διευκολύνεται όταν το χρησιμοποιούμε εμείς οι γονείς για να τιμωρήσουμε- συμμορφώσουμε τα παιδιά μας;
Θα ήθελα να δείτε το παρακάτω σχήμα:
Τα ΟΡΙΑ συνεπάγονται ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ: όταν βάζω όρια τα παιδιά κατανοούν τι σημαίνει συνέπεια. Οι Συνέπειες οδηγούν στην Υπευθυνότητα: όταν συνειδητοποιούν τα παιδιά ότι οι πράξεις τους έχουν συνέπειες, γίνονται υπεύθυνα. Η Υπευθυνότητα οδηγεί στο να Αγαπώ αυτό που κάνω: όταν είμαι υπεύθυνη-ος, έχω προσωπική εμπλοκή, προσπαθώ για κάτι, έχω αποτελέσματα που μου τονώνουν την αυτοπεποίθηση. Όταν Αγαπώ αυτό που κάνω, γεμίζω από Συναισθήματα χαράς κι ενθουσιασμού, βιώνω αισθήματα σταθερότητας, ασφάλειας και διάρκειας.
Ας δούμε και με βάση τα προηγούμενα παραδείγματα τιμωρίας τα αντίστοιχα παραδείγματα με Όρια- Συνέπειες
1) “Το διάβασμα σου είναι πολύ σημαντικό, το ίδιο σημαντική είναι και η άθληση σου. Αν αποφασίσεις να μην διαβάσεις θα έχεις συνέπειες στην απόδοση σου αύριο στο μάθημα. Μήπως να αξιοποιούσες τον χρόνο σου μέχρι να πας στο ποδόσφαιρο, γιατί μετά θα είσαι κουρασμένος-η” : συζητώντας, νοηματοδοτώ αυτό που κάνει το παιδί και αναφέρω την ευθύνη που έχει. Εναλλακτικά, τον/την αφήνω να διαλέξει αν θα διαβάσει πριν ή μετά το ποδόσφαιρο: βάζω όρια, δείχνω εμπιστοσύνη.
2) “Το να είσαι συγκεντρωμένη-ος στην προπόνηση κάνει καλό σε εσένα πρώτα και στην ομάδα σου. Αλλιώς ποιος ο λόγος να πηγαίνεις, αν δεν συμμετέχεις με σώμα και μυαλό; Μήπως θα ήθελες να διαλέξεις πότε να παίξεις, χαλαρώσεις κλπ εσύ; Πριν ή μετά την προπόνηση;”
Παρατηρείτε κάτι; Υπάρχει στα παραπάνω επικοινωνία ,εμπιστοσύνη, σεβασμός, όρια, ελευθερία επιλογής;;
Ας μιλήσουμε λίγο για τις παραβατικές συμπεριφορές, αλλά και για την αυτοπεποίθηση. Μπορείτε να μου πείτε κάποιες παραβατικές συμπεριφορές; συνεχής ανυπακοή, ψέματα, επιθετικότητα, βία, καταστροφή περιουσίας κλπ... Τα αίτια για τις παραπάνω συμπεριφορές είναι πολλά. Δύο πολύ βασικά για εμένα είναι: η έλλειψη επικοινωνίας και η αδυναμία στην επιβολή των ορίων από την πλευρά του γονιού. Να εξηγήσω τι εννοώ, λέγοντας το λίγο διαφορετικά…Τι μου δείχνει το παιδί με την παραβατική συμπεριφορά; Πρώτον ,ότι δεν το έχω ακούσει- προσέξει, και δεύτερον ότι δεν έχω καταφέρει να δημιουργήσω ένα ασφαλές περιβάλλον μέσω των ορίων (σταθερότητα, πρόγραμμα, επικοινωνία), μέσα στο οποίο το παιδί θα μπορεί να αναπτύσσεται, να ωριμάζει, να αυτονομείται και να αναλαμβάνει ευθύνες. Εδώ φαίνεται η αξία των ορίων και της επικοινωνίας, κι είναι ένα θέμα ίσως για επόμενη ομιλία καθώς επιδέχεται επιπλέον ανάπτυξη.
Είπαμε θα αναφερθούμε στην Αυτοπεποίθηση: καλλιεργείται όσο το παιδί γνωρίζει τον εαυτό του και τον κόσμο γύρω του και όταν νιώθει εμπιστοσύνη στον εαυτό του ότι θα τα βγάλει πέρα στις δυσκολίες. Πόση βαρύτητα δίνουμε στην ανάπτυξη της αυτοπεποίθησης; Κατά πόσο ο αθλητισμός πιστεύετε είναι μια πολύ καλή ευκαιρία για την ανάπτυξη της αυτοπεποίθησης, σύμφωνα και με τα παραπάνω; …
Θέλω όμως να σας μιλήσω για τις Προσδοκίες μας ως γονείς: – Πόσοι από εσάς πιστεύετε ότι το να έχω υψηλές προσδοκίες από το παιδί μου του κάνει καλό; – Πόσοι από εσάς συνδέετε μια αποτυχία του παιδιού σας με τη δική σας αποτυχημένη προσπάθεια σαν γονείς; – Πόσοι από εσάς νιώθουν ότι δεν έχουν να περιμένουν τίποτα από το παιδί τους;
Η ΜΟΝΗ ΠΡΟΣΔΟΚΙΑ ΠΟΥ ΘΑ ΕΠΡΕΠΕ ΝΑ ΕΧΟΥΜΕ ΣΑΝ ΓΟΝΕΙΣ ΕΙΝΑΙ…ΝΑ ΕΙΝΑΙ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΜΑΣ ΗΡΕΜΑ. Επίτηδες δεν αναφέρω ευτυχισμένα, γιατί αν ρωτήσουμε ένα παιδί τι το κάνει ευτυχισμένο και κληθούμε μετά να το πραγματοποιήσουμε, το πιθανότερο είναι να δημιουργήσουμε έναν τύραννο, έναν δυνάστη που δεν θα νιώθει ποτέ μα ποτέ ικανοποιημένος-η. Για δοκιμάστε όμως να τα ρωτήσετε, τι θα τα έκανε να νιώσουν ή τι τα κάνει να νιώθουν ήρεμα; Η δοκιμάστε να αναρωτηθείτε εσείς οι ίδιοι, αν: 1) είναι το παιδί μου ήρεμο, 2)αν ναι, γνωρίζω τον λόγο ώστε να το βοηθήσω να παραμείνει έτσι; 3) αν όχι, έχω ψάξει ΟΛΟΥΣ τους τρόπους για να το βοηθήσω να είναι;
Άφησα τελευταία, άλλα όχι λιγότερο σημαντικά τα Συναισθήματα. Θα δούμε σήμερα κυρίως τα δύσκολα συναισθήματα, αυτά που μπορεί να βιώνει ένα παιδί πολύ συχνά και να το κάνουν να χάνει την ηρεμία του. Αυτά είναι το άγχος, η νευρικότητα, η θλίψη, η απογοήτευση, ο διαρκής θυμός- οργή, η ενοχή... Αυτό που συμβαίνει και γι’ αυτό το αναφέρουμε κι εδώ είναι ότι ένα παιδί που βιώνει συχνά αυτά τα συναισθήματα εκτός γηπέδου, θα τα βιώνει κι εντός γηπέδου. Κι επειδή η αφορμή για αυτή τη συζήτηση είναι η ενασχόληση των παιδιών μας με τον αθλητισμό, για εμένα είναι μια πολύ καλή ευκαιρία να βοηθήσουμε μέσω αυτής τα παιδιά μας να νιώσουν όχι απλά καλά, αλλά καλύτερα. Άγχος, λοιπόν, και νευρικότητα δείχνουν ότι το παιδί πιέζεται αρκετά, ίσως παραπάνω από όσο αντέχει και φυσικά μπορεί να εκφράσει. Θλίψη κι απογοήτευση, πάνε συνήθως μαζί, καθώς κι η βαρεμάρα. Εκεί, αν δεν έχει συμβεί κάποιο δυσάρεστο γεγονός στη ζωή του παιδιού ή/και της οικογένειας, τα παραπάνω συναισθήματα μας δείχνουν ότι το παιδί έχει προσπαθήσει κάπου πολύ , έχει νιώσει ότι έχει αποτύχει κι έχει παραιτηθεί. Οργή, είναι ο συνεχής θυμός ή/ και ο πολύ συγκρατημένος θυμός. Αν το παιδί δεν βρίσκεται σε κάποιο μεταβατικό στάδιο στην εξέλιξη του, τότε η οργή μας δείχνει ότι έχει νιώσει υποτιμημένο, κατώτερο και ότι το έχουν μειώσει ίσως επανειλημμένα. Ενοχή, είναι ίσως το πιο βαρύ συναίσθημα για ένα παιδί και του κόβει τα φτερά και την αίσθηση του εαυτού. Εκεί το παιδί δεν εκφράζει την προσωπικότητα του γιατί θεωρεί ότι με αυτό και μόνο μπορεί να προκαλέσει κακό.
Όσο κι αν μας ακινητοποιούν και να μας τρομάζουν τα παραπάνω, η λύση δεν είναι να παραιτηθούμε, αλλά να μάθουμε στα παιδιά μας να εκφράζονται και να επικοινωνούν. Όλοι κάνουμε λάθη ως γονείς κι αυτό είναι το μόνο σίγουρο. Το θέμα είναι να είμαστε ανοιχτοί και πρόθυμοι, να ενθαρρύνουμε την έκφραση δύσκολων συναισθημάτων και να εξασκούμαστε συνεχώς στην τέχνη του να ακούω, χωρίς να κρίνω, χωρίς να συμβουλεύω, χωρίς να νουθετώ και να ηθικολογώ (πρέπει, πρέπει ,πρέπει…). ΑΚΟΥΩ ΣΗΜΑΙΝΕΙ ΕΙΜΑΙ ΠΑΡΩΝ ΚΙ ΕΙΜΑΙ ΒΟΗΘΟΣ ΚΙ ΑΡΩΓΟΣ ΣΕ ΑΥΤΟ ΠΟΥ ΣΥΜΒΑΙΝΕΙ ΣΤΟ ΕΔΩ ΚΑΙ ΤΩΡΑ ΣΤΟ ΠΑΙΔΙ ΜΟΥ.
Σας ευχαριστώ..”
