Πολύ συχνά, άτομα που ποτέ δεν θα αναζητούσαν βοήθεια από έναν επαγγελματία ψυχικής υγείας, αναγκάζονται να προσέλθουν σε εμάς, με το αίτημα ότι υποφέρουν από κρίσεις πανικού… Η κρίση πανικού ανήκει στον τομέα των νευρώσεων και μπορεί να “αγγίξει” πολλούς διαφορετικούς χαρακτήρες ανθρώπων, σε μια ή περισσότερες στιγμές ή περιόδους της ζωής τους. Τα συμπτώματα είναι αρκετά έντονα και τρομακτικά και μπορεί να διαρκέσουν από λίγα λεπτά έως ώρες και να βασανίσουν το άτομο, το οποίο νιώθει σαν να τον/την έχει χτυπήσει κεραυνός. Αυτό έγκειται στο ότι η αρνητική επίδραση μιας κρίσης πανικού είναι πολύμορφη και μπορεί να κρατήσει πολύ καιρό μετά το πέρας των συμπτωμάτων. Συγκεκριμένα, κατά την διάρκεια μιας κρίσης πανικού έχουμε έντονα την αίσθηση ότι χάνουμε τον έλεγχο, κατά κύριο λόγο του εαυτού μας και κατ’ επέκταση των καταστάσεων, έτσι όπως εξελίσσονται γύρω μας. Ακόμα κι όταν η κρίση έχει περάσει, αυτό το αίσθημα ότι “δεν έχω πια τον έλεγχο σε τίποτα”, γενικεύεται στην καθημερινότητα μας και αισθανόμαστε ότι πολλά αρνητικά γεγονότα μπορούν εύκολα να συμβούν και να μας αφήσουν εκτεθειμένους…
Ένα άλλο παράδειγμα της αρνητικής επίδρασης των κρίσεων πανικού, μετά τη λήξη τους, είναι στις κοινωνικές μας επαφές αλλά και στις πιο κοντινές μας σχέσεις. Το άτομο που έχει περάσει μια κρίση πανικού συνήθως αισθάνεται ευάλωττο και αδύναμο όσον αφορά τις αλληλεπιδράσεις με το περιβάλλον του, είτε το πιο στενό σχεσιακό, αλλά και το γενικότερο κοινωνικό, και συνήθως προσπαθεί να μειώσεις τις επαφές, τις εξόδους, τις συναναστροφές του, για να νιώσει “ασφάλεια”. Βάζω την λέξη ασφάλεια σε εισαγωγικά, καθώς δεν επιτυγχάνεται ποτέ πραγματικά, αφού η κρίση πανικού μοιάζει αρχικά να προκαλείται από τις εξωτερικές συνθήκες, αλλά τα βαθύτερα αίτια έχουν να κάνουν με το τρόπο που ο ίδιος ο άνθρωπος αντιμετωπίζει τον εαυτό του.
Αποφεύγοντας λοιπόν τις κοινωνικές επαφές και τις στενότερες σχέσεις, ερχόμαστε αντιμέτωποι με τον αρχικό δημιουργό του προβλήματος…τον ίδιο μας τον εαυτό. Εκεί ακριβώς έρχεται η ανάγκη, και ταυτόχρονα η επιλογή, να ζητήσω βοήθεια, ώστε να μπορέσω να αντιμετωπίσω την νεύρωση μου, να μπορέσω να ανακαλύψω τι είναι αυτό που μου φταίει και χάνω τον έλεγχο του ίδιου μου του εαυτού. Τι είναι αυτό τελικά που με χτυπά σε ανύποπτο χρόνο και σε “τυχαία” εντελώς στιγμή και με αφήνει μετέωρο, νευρικό και κάπως αλλαγμένο, αλλά όχι με την θετική έννοια της αλλαγής (τουλάχιστον αρχικά), αφού έχουν προστεθεί συμπεριφορές και συναισθήματα στην καθημερινότητα μου, που δεν είναι συνειδητά και συμβαίνουν ερήμην μου. Μοιάζει κάποιος άλλος να κινεί τα νήματα κι εγώ να ακολουθώ, σαν να μην έχω άλλη επιλογή, αφού οι εντολές έρχονται εκ των έσω κι είναι μάλιστα πολύ πολύ επιτακτικές κι απόλυτες…
Αυτό που πάντα λέω σε όποιον υποφέρει από κρίσεις πανικού, και ζητάει βοήθεια (είναι έτοιμος/η δηλαδή να το αντιμετωπίσει), είναι ότι οι κρίσεις και ό,τι αφήνουν σαν κατάλοιπο στο πέρασμα τους, είναι μια ευκαιρία για αλλαγή. Είναι μια απαίτηση στην ουσία του υποσυνείδητου εαυτού μου να σταματήσω αμέσως ό,τι κάνω και να τον προσέξω… Να επιδιώξω μια καλύτερη ποιότητα ζωής και μια όσο το δυνατόν καλύτερη αυτογνωσία, όχι μονάχα σχετικά με τις εξωτερικές συμπεριφορές, τα χαρακτηριστικά μου ως πρόσωπο και τα συναισθήματα μου, αλλά και σε σχέση με τα εσωτερικά μου κίνητρα και όλες αυτές τις αυτόματες ενορμήσεις και τις ψυχαναγκαστικές μου τάσεις να επαναλαμβάνω μοτίβα του παρελθόντος, τα οποία με φθείρουν και με αρρωσταίνουν. Η έκρηξη που προκαλεί μια κρίση πανικού μέσα μου είναι αποτέλεσμα χρόνιων, έντονων, εσωτερικών διεργασιών, που απλά περιμένουν την κατάλληλη στιγμή για να εκδηλωθούν. Όσο προσπαθώ να ελέγξω και να καταπνίξω αυτές τις διεργασίες, τόσο οι εκρήξεις θα συνεχίζονται… Όταν αποφασίσω να τις μελετήσω, να τις αναγνωρίσω, να τις αναλύσω και να τις μάθω, τότε θα μπορέσω να δω και τις θετικές και δημιουργικές επιδράσεις που μπορούν αυτές να μου κληροδοτήσουν.
Παρόμοιες επιδράσεις με τις κρίσεις πανικού (θετικές και δημιουργικές), μπορεί, κατά τη γνώμη μου, να έχει και η διάγνωση της κατάθλιψης. Η κατάθλιψη ανήκει στις ψυχικές ασθένειες και είναι η πιο συχνή ανάμεσα τους. Πάλι, όπως και οι κρίσεις πανικού μπορεί να βασανίζει τον άνθρωπο για κάποια ή κάποιες περιόδους της ζωής του, αλλά μπορεί να είναι και χρόνια κατάθλιψη, να τον συντροφεύει δηλαδή για αρκετό καιρό, με αποτέλεσμα να έχει σημαντικές επιρροές σε παραπάνω από έναν τομείς της ζωής και τις καθημερινότητας του, των σχέσεων και τις γενικότερης υγείας του. Να σημειώσω εδώ, ότι και οι κρίσεις πανικού μπορεί να εξελιχτούν σε ένα χρόνιο φαινόμενο, αν το άτομο δεν ζητήσει βοήθεια…
Όταν πάσχουμε από κατάθλιψη, ο τρόπος που αντιλαμβανόμαστε και αντιμετωπίζουμε την πραγματικότητα αλλάζει. Είπαμε ότι η κατάθλιψη ανήκει στις ψυχικές ασθένειες. Σε μια ψυχική ασθένεια, ο τρόπος που βλέπω με τα μάτια της ψυχής μου τον κόσμο γύρω μου περνάει από ένα πρίσμα αρκετά έως πολύ διαθλασμένο και παραλλαγμένο, με αποτέλεσμα οι αντιδράσεις μου και οι επιλογές μου να με απομακρύνουν από ό,τι είναι απτό και αληθινό και να με εντάσσουν σε ένα κόσμο επίπλαστο, φαντασιακό και μη ισορροπημένο, μη υγιή. Όμως, σε σχέση με τις άλλες ψυχικές ασθένειες, στην κατάθλιψη ο ασθενής μπορεί δυνητικά να έχει μια συνειδητότητα, που θα τον κρατήσει σε μια ισορροπία και σε μια πιο υγιή διαχείριση της ασθένειας του και των αποτελεσμάτων της. Μπορεί με λίγα λόγια, πιο εύκολα να αναλάβει την ευθύνη του εαυτού του, πράγμα το οποίο, από μόνο του είναι θεραπευτικό.
Για να μπορέσουμε να δούμε την κατάθλιψη, σαν ευκαιρία, θα πρέπει πρώτα να την κατανοήσουμε… Δεν είναι εύκολο, καθώς ο καταθλιπτικός άνθρωπος μπορεί να είναι πολύ λειτουργικός σε κάποιους τομείς της ζωής του, ίσως σε αρκετούς τομείς, και να κουβαλάει το βάρος της ασθένειας χωρίς να μπορεί να το συνειδητοποιήσει, να το εξηγήσει ή να το κατονομάσει μέσα από δύο, τρία, ή και περισσότερα συμπτώματα. Σε αντίθεση δηλαδή με την κρίση πανικού, η κατάθλιψη είναι πιο ύπουλη, καθόλου έντονη, πιο ήσυχη και αφανής στην παρουσία της… Το αίσθημα του κενού είναι ίσως το πιο σύνηθες σύμπτωμα, με το οποίο μπορούμε κάπως να προσεγγίσουμε αυτή την μυστηριώδη ασθένεια. Η ουδετερότητα των συναισθημάτων επίσης, καθώς και η έλλειψη κινήτρων για ζωή, για αλλαγή, για ανανέωση και δημιουργία.
Η κατάθλιψη ξέρει να κρύβει πολύ καλά το συναίσθημα του θυμού, βασίζει την ύπαρξή της θα έλεγα στην καταπίεση, την απόκρυψη, την παράλυση της έκφρασης του συναισθήματος αυτού, εξού και η ανικανότητα μετά να έχω κίνητρα, να προκαλέσω κάποια αλλαγή, να ανατρέψω κάποια δεδομένα. Η σταθερότητα από την άλλη, είναι ένα ρούχο που ξέρει να φορά πολύ καλά ο καταθλιπτικός, αφού οι συμπεριφορές του είναι μετρημένες και επαναλαμβανόμενες, ακολουθούν μια σταθερή αλληλουχία και το άτομο μοιάζει μάλιστα να είναι πολύ πειθαρχημένο στο πώς θα διατηρήσει αυτή την αλληλουχία.
Όλα τα παραπάνω φυσικά, είναι υποσυνείδητες συμπεριφορές και έρχονται, όπως και στην κρίση πανικού, αυτόματα στην επιφάνεια, χωρίς να αφήνουν επιλογή στον άνθρωπο, επηρεάζοντας τις επιλογές και τις σχέσεις του, απλά με πιο αργό ρυθμό και πιο κρυφό θα λέγαμε σε σύγκριση με την κρίση πανικού. Η αλλαγή στον άνθρωπο που αρρωσταίνει με κατάθλιψη είναι αργή και σταθερή, γι’ αυτό και είναι δύσκολο να το αναγνωρίσουμε και να ζητήσουμε έγκαιρα βοήθεια. Παρ’ όλα αυτά, ποτέ δεν είναι αργά, όταν το καταλάβουμε να κάνουμε κάτι για αυτό, και μάλιστα θα πρέπει να γνωρίζουμε ότι μας ανοίγονται και μέσω της κατάθλιψης πολλά παράθυρα και πόρτες για να ανακαλύψουμε το εσωτερικό της ψυχής μας και μέσα από αυτή την ανακάλυψη να το ανανεώσουμε, να το ανακαινίσουμε και να το κάνουμε όπως εμείς θέλουμε, κι όχι όπως η ασθένεια μας μας αναγκάζει να το βλέπουμε.
Φανταστείτε τον εαυτό σας σαν ένα σπίτι, κλειστό κι εγκαταλελειμένο, το οποίο δεν έχετε επισκεφτεί μέχρι τώρα και στο οποίο το μονοπάτι της ζωής σας σας έχει φέρει και σας προσκαλεί να το εξερευνήσετε. Φανταστείτε ότι ανοίγετε σταδιακά και με προσοχή όλα τα παράθυρα και τις πόρτες, εξωτερικές κι εσωτερικές, και κάθε φορά φωτίζεται κι ένα καινούργιο δωμάτιο, το οποίο μπορείτε να περιεργαστείτε… Άλλο δωμάτιο είναι πιο άδειο, άλλο πιο γεμάτο, άλλο έχει πιο χρήσιμα αντικείμενα, άλλο πιο ανούσια και περιττά, άλλο είναι πιο σκοτεινό, άλλο με πιο έντονα χρώματα, μυρωδιές και αναμνήσεις. Σε άλλο δωμάτιο θέλετε να μείνετε για πάντα, και σε άλλο να κλειδώσετε την πόρτα και να μην ξαναγυρίσετε. Όπως και να έχει, αυτό το μυστηριώδες κι άγνωστο σπιτικό είναι το πιο πολύτιμο απόκτημα στη ζωή σας.
Τι λέτε, θα αναζητήσετε το κλειδί;;
