Συνεχίζοντας τις συναντήσεις μας με όνομα “Κύκλοι Μεταμόρφωσης”, αναπτύξαμε το θέμα των “Συναισθημάτων”, το οποίο και χωρίστηκε σε δύο συναντήσεις. Θα παρουσιάσω εδώ το περιεχόμενο της πρώτης μας συνάντησης. Η ομάδα να θυμίσω είναι ψυχοθεραπευτική, αφού γίνεται χρήση θεωρίας από επιστημονικές προσεγγίσεις στην ψυχολογία και την ψυχοθεραπεία, αλλά και ψυχοθεραπευτικών τεχνικών, μέσα από ασκήσεις, βιώματα, role- play κ.α. Η ομάδα είναι ανοιχτή, που σημαίνει ότι νέα μέλη μπορούν να προσέλθουν αν το θελήσουν, και οι κύκλοι αυτοτελείς, δηλαδή μπορεί κάποιος να παρακολουθήσει από έναν, έως όλους. Τέλος, διατηρείται η εμπιστευτικότητα και το απόρρητο, όπως και στις ατομικές θεραπευτικές συνεδρίες.
Η γλώσσα των συναισθημάτων, λοιπόν, είναι:
- Πληροφοριακή: μας δίνει πληροφορίες για τον εσωτερικό και εξωτερικό μας κόσμο, τη σχέση μας δηλαδή με τον εαυτό μας και με τους άλλους αντίστοιχα. Αν, για παράδειγμα νιώθω δυσφορία και πόνο, μπορώ να παρατηρήσω τις σκέψεις που κάνω για τον εαυτό μου (αν είναι αρνητικές, επικριτικές, αυστηρές ή απορριπτικές).Ή/και αν ο άνθρωπος που έχω απέναντι μου, ή το περιβάλλον στο οποίο βρίσκομαι, είναι καταπιεστικό, ή εν δυνάμει κακοποιητικό.
- Προειδοποιητική: μας στέλνει προειδοποιήσεις για κινδύνους α) από το περιβάλλον μας, β) από τους άλλους γύρω μας, αλλά και γ) από τον ίδιο μας τον εαυτό. Αν νιώσω φόβο ή ανασφάλεια, μπορεί να υπάρχει κάποια απειλή από το περιβάλλον, ή να βλέπω στον άλλο κάποια απειλητική συμπεριφορά, ή και να έχω βάλει εγώ ο ίδιος/ η ίδια τον εαυτό μου σε κίνδυνο και να μην το έχω συνειδητοποιήσει.
- Εξελικτική: μας καθοδηγούν προς την εξέλιξη μας (την προσωπική, αλλά και την διαπροσωπική) και προς την δημιουργικότητα μας. Στα αγγλικά η λέξη emotion προέρχεται από το e-motion, περιλαμβάνει δηλαδή κίνηση. Αν ακούμε τα συναισθήματα μας, άρα και τα εκφράζουμε, αυτά ,από την φύση τους, μας οδηγούν στην εύρεση λύσεων, στην δημιουργία νέων εμπειριών και αναμνήσεων, αλλά και στην αλλαγή- την εξέλιξη μας. Για παράδειγμα, το συναίσθημα της λύπης- θλίψης, που όπως θα δούμε αργότερα, ρίχνει τους ρυθμούς και μειώνει την ενέργεια μας, είναι αυτό που μας βοηθά να θρηνήσουμε μια απώλεια και να προχωρήσουμε παρακάτω.
- Γνωστική: μας προσφέρει γνώσεις α)για το περιβάλλον στο οποίο ζούμε, κινούμαστε, ενεργούμε, β) για τους ανθρώπους με τους οποίους αλληλεπιδρούμε (ανθρωπογνωσία), και φυσικά γ) για τον ίδιο μας τον εαυτό (αυτογνωσία). Αναγνωρίζοντας τα συναισθήματα μου, μπορώ και μαθαίνω πού είμαι καλύτερα, που όχι και τόσο καλά και πού θα πρέπει να αποχωρώ, γιατί το εν λόγω περιβάλλον μου κάνει κακό. Μαθαίνω επίσης, αν μπορώ να εμπιστευτώ έναν άνθρωπο ή όχι, αν κάποιος μου ταιριάζει ή όχι, κι ακόμα μπορώ μέσω της ενσυναίσθησης να μπαίνω στη θέση του προσώπου που έχω απέναντι μου και να μαθαίνω για εκείνον-η. Μαθαίνω, τέλος, όσο αυτό είναι δυνατόν, τον ίδιο μου τον εαυτό, τα όρια του, τις αδυναμίες του, τα όνειρα, τις επιθυμίες, αλλά και τα κολλήματα, τις ¨ατέλειες” του.
Γενικά, μπορούμε να πούμε, ότι από την φύση τους:
ΟΛΑ ΤΑ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ ΜΑΣ ΕΙΝΑΙ ΠΑΡΟΡΜΗΣΕΙΣ ΠΟΥ ΜΑΣ ΟΔΗΓΟΥΝ ΣΕ ΠΡΑΞΗ.
Παρακάτω θα αναφερθώ επιγραμματικά, στις συμπεριφορές που εμπλέκονται- παρεμβάλλονται, ώστε κάτι να πάει στραβά στην φυσιολογική έκφραση των συναισθημάτων μας. Μπορείτε να αναρωτηθείτε, ή/και να παρατηρήσετε ποια από τα παρακάτω ισχύουν στη δική σας περίπτωση (μπορεί να είναι συμπεριφορές από εμένα προς εμένα, από τον άλλο προς εμένα, από το κοινωνικό περιβάλλον- την ομάδα προς εμένα)
- Καταπίεση
- Απώθηση
- Αγνόηση
- Παράκαμψη
- Διακωμώδηση
- Ανοχή
- Παρόρμηση
- Παρανόηση
- Κατάκριση
- Εκλογίκευση
- Ανταγωνισμός
- Έκρηξη
Είτε έχουμε καλλιεργήσει μια, είτε περισσότερες από τις παραπάνω συμπεριφορές, αυτές είναι που αποτελούν τον μηχανισμό άμυνας μας απέναντι στη βίωση συναισθημάτων. Πάμε να δούμε όμως τώρα κάποια θετικά συναισθήματα, και πώς μπορεί να τα αποφεύγουμε στην καθημερινή μας ζωή:
- Αγάπη: την αποφεύγω όταν φοβάμαι την δέσμευση ή όταν φοβάμαι μήπως απογοητευθώ ( κι έτσι δεν προσπαθώ καν σε μια σχέση).
- Χαρά: την αποφεύγω όταν είμαι κολλημένος-η σε μια συνεχή άρνηση (αιώνιος επαναστάτης), με την σοβαροφάνεια, με τον μόνιμο φόβο (=αντίθετο της χαράς)
- Ευτυχία: την αποφεύγω όταν βρίσκομαι σε άρνηση, η οποία προέρχεται από έλλειψη εμπιστοσύνης, αλλά και με το να είμαι άπληστος-η.
- Πάθος: το αποφεύγω, όταν καλλιεργώ συνεχώς τον φόβο.
- Ψυχική γαλήνη: την αποφεύγω όταν χρησιμοποιώ στερεοτυπικές ιδέες, σκέψεις, συμπεριφορές που με οδηγούν στην άρνηση. Επίσης, όταν μπερδεύω την ψυχική γαλήνη με την αδράνεια ή την απάθεια.
Η άρνηση ή η δυσκολία μας να διαχειριστούμε τα αρνητικά συναισθήματα (-), είναι η αιτία που καταπιέζει και τα παραπάνω θετικά συναισθήματα (+). Όμως, αποφεύγοντας και “θάβοντας” κάποια από τα συναισθήματα μας, για διαφορετικούς λόγους κάθε φορά, θάβουμε μαζί τους κι ολόκληρα κομμάτια του εαυτού μας….
Κάθε συναίσθημα μας αναγνωρίζεται από την δική του βιολογική ταυτότητα, κι αυτό το κάνει μοναδικό. Θα δούμε παρακάτω πώς αλληλεπιδρά κάθε ένα από τα συναισθήματα μας στο σώμα μας. Προσπαθήστε να διαβάσετε αργά και δυνατά την κάθε περιγραφή συναισθημάτων και των ανάλογων σωματικών αισθημάτων και να την βιώσετε (φέρτε στο μυαλό σας ένα πρόσωπο ή μια κατάσταση το οποίο σας προκαλεί το εκάστοτε αίσθημα).
Θυμός: το αίμα ρέει προς τα χέρια, οι παλμοί της καρδιάς μας αυξάνονται κι εκκρίνονται ορμόνες, όπως η αδρεναλίνη.
Φόβος: το αίμα πάει στους μεγάλους μύες του σκελετού, όπως στα πόδια, κάνοντας ευκολότερη τη φυγή. Το πρόσωπο μας γίνεται άσπρο, καθώς το αίμα φεύγει από αυτό.
Ευτυχία: παρατηρείται αυξημένη δραστηριότητα στα κέντρα του εγκεφάλου, κι αυτό έχει σαν συνέπεια: α) να καταστέλλονται τα αρνητικά συναισθήματα, β) να έχουμε αυξημένη ενεργητικότητα και γ) να εφησυχάζονται οι στενάχωρες σκέψεις μας. Έτσι, η ευτυχία μας φέρνει μια γενική ξεκούραση κι έναν ενθουσιασμό για όσα ακολουθούν.
Αγάπη: αισθανόμαστε τρυφερά αισθήματα και σεξουαλική ευχαρίστηση, τα οποία προκαλούν παρασυμπαθητική διέγερση. Αυτή η συναισθηματική κατάσταση έχει ως αποτέλεσμα το ψυχολογικό αντίθετο του “τρέχα ή πάλεψε” (=προκαλείται από τον φόβο ή τον θυμό). Η παρασυμπαθητική διέγερση, που αναφέραμε παραπάνω, έχει σαν συνέπεια μια χαλαρωτική απάντηση του σώματος, μια γενικότερη ηρεμία κι ευχαρίστηση σωματική και ψυχική, που διευκολύνει την συνεργασία.
Έκπληξη: σε αυτό το συναίσθημα τα βλέφαρα σηκώνονται κι επιτρέπουν μεγαλύτερη οπτική, κι έτσι εισχωρεί φως στα μάτια μας. Έτσι, καταφέρνουμε και αναγνωρίζουμε το απρόσμενο γεγονός και προετοιμάζουμε ένα σχέδιο δράσης.
Αηδία: στέλνεται το μήνυμα στον εγκέφαλο μας ότι υπάρχει κάτι κακό, το οποίο αισθανόμαστε μέσω της γεύσης, την οσμής, της αφής ή της όρασης. Πολλές εμπειρίες από το παρελθόν, έχουν εγγραφεί μέσα μας μέσω των αισθήσεων που μας προκαλέσαν κι έχουν συνδεθεί με αυτές. Έτσι, αν ένα ερέθισμα στο παρόν μας προκαλέσει το ίδιο αίσθημα (π.χ. μια συγκεκριμένη μυρωδιά), νιώθουμε να αναβιώνουμε την ίδια εκείνη εμπειρία- ανάμνηση.
Λύπη: η λύπη μας βοηθά να προσαρμοστούμε σε μια σημαντική απώλεια. Η λύπη κατεβάζει την ενέργεια και τον ενθουσιασμό μας για τις δραστηριότητες της ζωής. Καθώς βαθαίνει και πηγαίνει προς την κατάθλιψη, χαμηλώνει τον μεταβολισμό του σώματος μας. Η εσωστρεφής αυτή απόσυρση δημιουργεί την ευκαιρία να πενθήσουμε την απώλεια ή να εμποδίσουμε την ελπίδα. Να σημειώσουμε εδώ, ότι εκμεταλλευόμενοι την ευκαιρία να πενθήσουμε, ο καθένας στον δικό του χρόνο, καταφέρνουμε να ξεπεράσουμε την απώλεια και να αναβιώσουμε ελπιδοφόρα συναισθήματα για τη ζωή.
Έχοντας διαβάσει, λοιπόν, τα παραπάνω, μπορείτε κι εσείς να καταγράψετε την πρώτη λέξη που σας έρχεται στο μυαλό, όταν αναφερθούμε στις παρακάτω λέξεις:
Θυμό= //Λύπη= //Ευτυχία= //Φόβος= //Αγάπη= //Έκπληξη= //Αηδία=.
Παραθέτω στη συνέχεια μερικές φράσεις που καταδεικνύουν την σημασία όλων των παραπάνω και κλείνουμε έτσι το πρώτο μέρος της ενασχόλησης μας με τα Συναισθήματα, το οποίο αφορά τη φυσιολογική τους πορεία (γέννηση= πώς γεννιούνται, έκφραση=πώς τα εκφράζουμε, αποτύπωμα=τι αίσθημα μας αφήνουν). Στο δεύτερο μέρος, θα αναφερθούμε στις δυσλειτουργίες που προκαλούν τα κολλημένα συναισθήματα, καθώς και στην Συναισθηματική Νοημοσύνη.
- Τα βαθιά μας συναισθήματα είναι οδηγοί και το ανθρώπινο είδος οφείλει πολλά στην ύπαρξη τους και στην δύναμη τους στις ανθρώπινες υποθέσεις.
- Η ανθρώπινη άποψη που αγνοεί τη δύναμη των συναισθημάτων είναι λυπηρά κοντόφθαλμη.
- Η ικανότητα να εκφράζω όλα μου τα συναισθήματα με τον κατάλληλο τρόπο και στην κατάλληλη στιγμή, σίγουρα δείχνει έναν υγιέστερο διανοητικά άνθρωπο.
- Όταν νιώθουμε συναισθηματικά κολλημένοι, έχουμε την καλύτερη ένδειξη όσον αφορά κάποια προσωρινή απουσία συναισθηματικής υγείας.
- Υπάρχουν εκατοντάδες συναισθήματα, αν συνυπολογίσουμε μαζί την ποιότητα και τα παράγωγα τους, την ένταση και την χροιά τους.
