Για να αγγίξουμε ένα τόσο δύσκολο ζήτημα όπως είναι η ενδοοικογενειακή βία, θα πρέπει πρώτα να μιλήσουμε για τη βία γενικότερα. Η βία καταρχήν είναι πράξη όχι συναίσθημα. Το να είμαι ή να γίνομαι βίαιος δεν είναι το ίδιο με το να είμαι θυμωμένος ή με το να ξεσπώ τον θυμό μου. Δυστυχώς το συναίσθημα του θυμού είναι ένα συναίσθημα που κουβαλάει μεγάλο ταμπού, δεν είναι συνήθως αποδεκτό να εκφράζουμε τον θυμό μας. Είναι όμως απολύτως υγιές. Επίσης, δεν είναι πράξη βίας η έκφραση θυμού. Κάνω αυτή τη διευκρίνιση, την οποία θεωρώ και πολύ σημαντική, καθώς σε μια βίαιη σχέση, το θύμα είναι αυτό που αποφεύγει να εκφράσει τον θυμό του ανοιχτά, ακόμα και να παραδεχτεί ότι είναι θυμωμένο στον ίδιο του τον εαυτό, κι αυτό είναι μια συμπεριφορά που διαιωνίζει την βία, δεν την σταματά. Η βίαιη συμπεριφορά χρειάζεται να κόβεται μαχαίρι πριν εξελιχθεί, και για να γίνει αυτό πρέπει να επιτρέψω στον εαυτό μου να θυμώσει. Αν δεν θυμώσω δεν μπορώ να βάλω όρια, κι αν δεν βάλω όρια γίνομαι σύμμαχος στην βία.
Πάμε να δούμε όμως ποιες είναι οι μορφές βίας που υπάρχουν: σωματική. λεκτική, συναισθηματική και ψυχολογική βία. Όταν αναζητούμε τα σημάδια οικογενειακής βίας, δεν εννοούμε μόνο τη σωματική βία, που είναι και η πιο διακριτή και πιο εύκολη να ονομαστεί κι από το ίδιο το άτομο που την υφίσταται. Τις υπόλοιπες μορφές βίας όμως, δεν τις αναγνωρίζουμε το ίδιο εύκολα και καλώς ή κακώς, για να μπορέσουμε σε κάτι να βάλουμε όρια, θα πρέπει πρώτα να το αναγνωρίσουμε και να το ονομάσουμε. Η λεκτική βία λοιπόν περιλαμβάνει φωνές, βρισιές, έντονη υποτίμηση και μείωση του άλλου με τη χρήση του λόγου. Η συναισθηματική βία περιλαμβάνει τη χρήση των συναισθημάτων των δικών μου με σκοπό να χειριστώ και να εκβιάσω την συμπεριφορά του άλλου. Τέλος. η ψυχολογική βία, είναι κι αυτή που είναι και πιο δύσκολη να ανιχνευτεί καθώς κρύβεται πίσω από συμπεριφορές που αποσκοπούν στον έλεγχο του άλλου, στην άσκηση εξουσίας, στην χειραγώγηση και στην χειρότερη περίπτωση στην απόλυτη επιβολή επάνω στην προσωπικότητα του ατόμου που έχω απεναντί μου.
Όσο επώδυνα, θλιβερά ή τρομακτικά ακούγονται τα παραπάνω, είναι πολύ σημαντικό να τα γνωρίζουμε γιατί τότε και μόνο τότε, όταν έχουμε συναίσθηση του πώς πράττουμε μπορούμε και να αλλάξουμε πραγματικά, όπως και να βάλουμε όρια σε όσους προσπαθούν να μας ασκήσουν βία. Τα ποσοστά ενδοοικογενειακής βίας ενώ θα πρέπει να είναι αρκετά μεγάλα, είναι αδύνατον να υπολογιστούν ακριβώς καθώς δεν γνωστοποιούνται. Τα θύματα ενδοοικογενειακής βίας φοβούνται να μιλήσουν, και κατ’ επέκταση να ζητήσουν βοήθεια και να βάλουν τέλος σε αυτό που ζουν. Ως αποτέλεσμα, η βία διαιωνίζεται. Δεν είναι τόσο δύσκολο να διακρίνουμε τα σημάδια της ενδοοικογενειακής βίας, όσο το να την εξαλέιψουμε. Τόσο εμείς οι ειδικοί, όσο και η κοινωνία στην οποία ζούμε. Μπορούμε όμως να κάνουμε την αρχή, με το να ευαισθητοποιηθούμε όσον αφορά τα είδη της βίας που υπάρχουν, να αρχίσουμε να τα αναγνωρίζουμε πρώτα στον ίδιο μας τον εαυτό και μετά στους συνανθρώπους μας. Να μάθουμε να μιλάμε για τα συναισθήματα μας και να προτρέπουμε και τους άλλους να μιλήσουν χωρίς να νιώθουν ότι θα τους δικάσουμε, θα τους ψυχαναλύσουμε, θα αδιαφορήσουμε ότι θα τους παρακάμψουμε.
Άνθρωποι που μεγαλώνουν ή που ζουν σε ένα βίαιο περιβάλλον, αναπόφευκτα γίνονται και οι ίδιοι βίαιοι, είτε προς τους άλλους είτε προς τον ίδιο τους τον εαυτό. Όταν λοιπόν, βλέπω ένα βίαιο άτομο ή ένα αυτοκαταστροφικό άτομο, καταλαβαίνω ότι βιώνει επανειλλημένα τη βία στη ζωή του. Όμως δεν αρκεί να το αναγνωρίσουμε εμείς, αφού το ίδιο το άτομο το βιώνει αυτό είτε σαν φυσιολογική συνθήκη είτε σαν κάτι από το οποίο δεν έχει διέξοδο. Αυτό που χρειαζόμαστε όταν ζούμε κάτω από ένα καθεστώς βίας, είναι κάτι να μας αφυπνίσει και να μας δείξει ότι έχουμε επιλογή, ότι τα πράγματα, οι άνθρωποι, η ζωή μπορεί να είναι και διαφορετικά. Τέτοια “σημάδια” πρέπει να ψάχνουμε ώστε να μην διαιωνίζουμε τον κύκλο της βίας, αλλά να βάζουμε ένα τέλος. Θέλουμε πράξεις λοιπόν που να αντικρούουν τις βίαιες πράξεις. Παραθέτω μερικές από αυτές τις οποίες ο καθένας μπορεί να συμπληρώσει με την φαντασία του:
- – δείχνω συμπόνοια
- – συγχωρώ
- – επικοινωνώ
- – προστατεύω
- – εκφράζομαι
- – εξελίσσομαι
- – εμπιστεύομαι
- – αλλάζω
- – μοιράζομαι
- – υπάρχω
- – αγγίζω
- – νιώθω
- – αφουγκράζομαι
- – δημιουργώ
- – ονειρεύομαι
- – ενώνω
- – σέβομαι
- – ακούω
- – συντάσσομαι
- – ελευθερώνω
- – αγαπώ….
Άννυ Μερτζάνη
