Μια από τις δυσκολότερες φάσεις που μπορεί να περάσει μια οικογένεια όσον αφορά τα παιδιά της είναι η φάση της εφηβείας. Τα παιδιά πρέπει να περάσουν από την παιδικότητα στην ενηλικίωση και αυτό δημιουργεί μεγάλη σύγχυση στα ίδια και στους γονείς τους. Η εφηβεία είναι μια περίοδος κατά την γνώμη μου πολύ παρεξηγημένη… Ενώ είναι μια μεταβατική περίοδος που βασίζεται στην αλλαγή και την αναγέννηση, εκλαμβάνεται συνήθως από τους γονείς αλλά και το γενικότερο περιβάλλον και την κοινωνία σαν μια αρνητική φάση κυρίως εξαιτίας των συγκρούσεων που ο έφηβος πολύ εύκολα ξεκινά, κι ο γονιός όμως τείνει να διαιωνίζει. Συγκεκριμένα, η εφηβική περίοδος ξεκινά με μια πολύ έντονη “επίθεση” των ορμονών στο σώμα του έφηβου παιδιού, που την ακολουθούν μεγάλες και συχνές μεταβολές στην διάθεση, συναισθήματα που εναλλάσσονται και διακρίνονται για την ένταση τους και πολύ έντονες συγκρούσεις με το περιβάλλον. Στο ψυχολογικό κομμάτι , η εικόνα απέναντι στους άλλους γίνεται πολύ σημαντική και παίρνει πρωταρχικό ρόλο στην φροντίδα του εφήβου. Τους νοιάζει ξαφνικά περισσότερο το “φαίνεσθαι” παρά το “είναι”. Οι τάσεις της μόδας, οι συνήθειες της παρέας, τα κοινωνικά πρότυπα που ταυτόχρονα θέλουν να σπάσουν άλλα και να ανακαλύψουν, δημιουργούν εξαρτήσεις στους εφήβους και μεγάλο εκνευρισμό και προβληματισμό στους γονείς. Από εκεί που ο γονιός κι η οικογένεια ήταν το βασικό μοντέλο συμπεριφοράς και το σημείο αναφοράς για τα παιδιά…οι έφηβοι τα ανατρέπουν όλα υποκινούμενοι από ένα εκρηκτικό συνδυασμό ορμονών αλλά και μια τεράστια εσωτερική σύγκρουση ανάμεσα στο ποιοί ήταν και ποιοί θέλουν να γίνουν.
Λίγο ή πολύ, αναφερόμενη στα παραπάνω προσπάθησα να ρίξω λίγο φώς στην θετική πλευρά της εφηβείας.. Όλη αυτή η ανατροπή των αξιών, η επανάσταση στα γονεΪκά πρότυπα, η αποσύνδεση από την οικογένεια, έχει ένα πολύ μεγάλο και ιερό θα έλεγα σκοπό: την δημιουργία της προσωπικότητας του ατόμου. Για να είμαι πρόσωπο, ξεχωριστό και μοναδικό, ελεύθερο κι ανεξάρτητο, θα πρέπει να έρθω αντιμέτωπος με τις αμφιβολίες, τις ατέλειες, τα σκοτεινά μου κομμάτια. Οι εσωτερικές μου συγκρούσεις, που είναι κι οι αιτία των εξωτερικών μου συγκρούσεων, θα πρέπει να βρουν χώρο και χρόνο να εκφραστούν, γιατί μέσα από αυτές μαθαίνω τον εαυτό μου και τους άλλους, ενισχύω την αυτοπεποίθηση μου, ανακαλύπτω την ταυτότητα μου, και το προσωπικό νόημα της ζωής μου. Οι σχέσεις μου με τους άλλους δοκιμάζονται στην εφηβεία, καθώς θέλω ταυτόχρονα να ανακαλύψω ποιός είμαι και να ανήκω… Πολύ δύσκολος συνδυασμός, όχι όμως ακατόρθωτος, γιατί η φύση, το σώμα μου, έχει προβλέψει γι’ αυτό. Οι ορμονικές αλλαγές, που μπορούν να παρομοιαστούν με ένα ηφαίστειο που ήταν για λίγο ανενεργό και αρχίζει να ξυπνά, “βοηθούν” τον έφηβο να σκύψει και να αναλύσει σε βάθος τον εαυτό του και ταυτόχρονα να γίνει εξωστρεφής, ακόμα κι αν μέχρι τώρα ήταν εσωστρεφής, και να αναζητήσει τρόπους να κοινωνικοποιηθεί και να ανήκει.
Όλα τα παραπάνω όμως, για να μπορέσουν να συντελεστούν , χρειάζονται το κατάλληλο περιβάλλον. Αυτό το περιβάλλον, ιδανικά, το δημιουργεί ο γονιός κι η οικογένεια. Ένα περιβάλλον όπου το παράλογο δεν θα λογικοποιείται, τα έντονα συναισθήματα δεν θα περιορίζονται, οι εσωτερικές αναζητήσεις θα βρίσκουν χώρο να εκφραστούν ελεύθερα. Δεν είναι εύκολο… Ο γονιός ίσως χρειαστεί να κάνει δουλειά με τον εαυτό του για να μπορέσει να διαχειριστεί τα δικά του κομμάτια, εσωτερικές συγκρούσεις, συναισθήματα και εικόνα του εαυτού, που του “ενεργοποιεί” ο/η έφηβος. Η επικοινωνία εδώ παίρνει άλλη μορφή. Πιο συγκεκριμένα, για να απαντήσω και στον τίτλο του άρθρου, “πώς να μιλήσετε στους εφήβους”, η δική μου συμβουλή είναι να μην τους μιλήσετε… Τι εννοώ; Οι γονείς συνήθως με την έκφραση, να μιλήσω στο παιδί μου αναφέρονται στο πώς να συμβουλέψω, να ελέγξω, να καθοδηγήσω το παιδί μου. Όλα αυτά δεν τα έχει ανάγκη το έφηβο παιδί μας. Τι έχει ανάγκη; Να το ακούσουμε, χωρίς να το κρίνουμε, χωρίς να το αντικρούσουμε, χωρίς να γίνουμε απόλυτοι μαζί του, χωρίς να παρακάμψουμε τα συναισθήματα του. Πώς θα τα κάνουμε όλα αυτά; Απλώς βάζοντας τον εαυτό μας στην άκρη και θέτοντας ως προτεραιότητα τα παιδιά μας, όπως κάνουμε όλα τα χρόνια της ζωής τους, είτε το παραδεχόμαστε, είτε όχι. Για ποιο λόγο είναι πιο δύσκολο στην εφηβική περίοδο; Γιατί οι έφηβοι αμφισβητούν την εξουσία μας ως γονείς πιο πολύ από ποτέ, αμφισβητούν τα συναισθήματα μας πιο πολύ από ποτέ, αμφισβητούν τις αρχές και τις αξίες μας, πιο πολύ από ποτέ. Αν δεν το πάρουμε προσωπικά, αν κατανοήσουμε ότι όλο αυτό είναι μια ακόμα εξελικτική φάση, και μάλιστα η τελευταία και πιο σημαντική για την προσωπικότητα του παιδιού μας, όλα θα κυλήσουν πιο ομαλά, πρώτα για τους εφήβους μας και κατ’ επέκταση και για εμάς.
Άννυ Μερτζάνη
